De Vijfde Binnenvestgracht in Leiden is gelegen tussen de Hortus Botanicus en de Keizerstraat in Leiden. Het is een klein doodlopend grachtje en nauwelijks bekend. Het het grachtje heeft vele namen gekregen. Van “Die Achtergracht” naar de “Broersgracht” en de Patersachtergracht en uiteindelijk rond 1850 de Doelen- of St. Pietersachtergracht. De gracht is oorspronkelijk nooit binnenvestgracht geweest. Na de uitbreiding van Leiden in 1695 kende Leiden er zeven 7. Deze lagen direct aan de binnenzijde van de vestingswerken. De eerste binnenvestgracht is rond 1816 gedempt bij de uitbreiding van de Hortus Botanicus. In deze tijd is de grond niet alleen voor exotische bomen en planten gebruikt, ook werden vele exotische dieren hier ondergebracht die Willem I cadeau gekregen had.
In de loop der jaren hebben heel wat mensen, van verschillende rangen en standen hier geleefd. De belangrijkste en nog intact gebleven pand is het verpleeghuis van de Cellebroeders uit omstreeks 1474, voor de verzorging van pestlijders. Naast de deur op nr 7 is nog het kruis en hart te zien in het metselwerk.
Een leuk stukje vonden we nog in het boek “Oud Leiden” van B.A. van Mourik.
over twee hoogleraren Gomarus en Arminius. Beide waren hoogleraar Theologie (godsgeleerdheid) aan de universiteit van Leiden. Zij hadden hun eigen beeld over het geloof en hadden dan ook hun eigen aanhang. De Gomaristen en de Arminianen. De twist liep zo hoog op dat zelfs het landelijk bestuur zich er mee bezig hield. Oldebarneveld koos voor de Arminiaanse kant en prins Maurits die van de Gomarus. Een behoorlijke twist met vergaande gevolgen.
Wat zal dit nu met de 5e Binnenvestgracht te maken hebben.
Het toeval was dat Arminius in de Nonnensteeg woonde en Gomarus op de vijfde Binnenvestgracht. Hierdoor grensde hun achtertuin aan elkaar en werd enkel gescheiden door een halfsteens muurtje. De twist die de twee hadden beperkten zich grotendeels in de collegezalen, echter op een gegeven moment ook in de achtertuin. Of de buurtbewoners er echt iets van begrepen hebben is onwaarschijnlijk. De geschiedenis verteld niet in wat voor taal zij spraken, maar zal, zoals gebruikelijk in die tijd, waarschijnlijk in het Latijn gevoerd zijn.
Rond 1879 werden de ligging en de namen van de 1e t/m de 4e Binnenvestgracht vastgesteld. De benaming 5e Binnenvestgracht kreeg, zover bekend, geen officiële bevestiging.
