Het verband van metselwerk

Het bouwen met metselwerk is al eeuwen oud. Daarbij kwam men er al snel achter dat de stenen niet zomaar op elkaar gestapeld konden worden. Door de stenen per laag iets van elkaar te verschuiven spreekt men van een verband. Dit vergt met name bij de hoeken en raamopeningen een creatieve oplossing. Door de eeuwen heen komen er steeds meer verschillende verbanden en daarbij ook hoekoplossingen. Los van het formaat van de steen kennen we 4 hoofdmaten die gebruikt worden om de juiste verbanden te kunnen maken. Dit zijn de stekken (lengte van hele stenen); koppen (halve stenen); klezoren (kwart steen) en drieklezoren (driekwart stenen).
Zo kan niet alleen de maat of type steen iets zeggen over de ouderdom van de gevel maar ook het metselverband of de gekozen hoekoplossingen. Hierbij dient men wel rekening te houden met plaatselijke gebruiken. Zo komt in Zeeland vaak klezoren voor in de dagkant (dus aan het einde van het metselwerk) terwijl in andere steden er een kop of strek geplaatst wordt tussen de dagkant en de rest van het metselwerk. Naarmate men later in de tijd komt worden er steeds vaker drieklezoren toegepast als oplossing. De kwaliteit van de materialen zijn inmiddels dermate sterk verbeterd dat men de baksteen kan metselen zonder verband.
Bij een onlangs gehouden onderzoek in Amsterdam lijkt de metselaar eind 18e eeuw de weg kwijt te zijn geraakt bij het metselen van de gevel. Zowel op de hoeken als dagkanten worden inmiddels drieklezoren toegepast. De overwegend verticale delen van de gevel zijn gemetseld in een staand verband terwijl de horizontale stukken onder en boven de kozijnen zijn gemetseld in een kruisverband. Dit kan alleen maar met zogenaamde correctie stenen. De heer J. Kamphuis heeft hier al eens eerder een stukje over gepubliceerd, vreemdgaan in kruisverband. Bij deze voorbeelden lijkt de metselaar bewust van zijn handelen. In dit voorbeeld lijken de correctie stenen willekeurig te zijn geplaatst en in het bovenste gedeelte ook deels vergeten. Daarnaast heeft de metselaar in het uiterst rechtse penant een extra laag aangebracht op de verdieping dat op de tweede verdieping is gecorrigeerd met nog een extra laag. Nu lijken de toegepaste metselverbanden zeer sterk op elkaar waardoor het de meeste mensen niet direct opvalt. Echter ben ik erg benieuwd wat zich nu op de steiger precies heeft afgespeeld. Gelukkig hebben we hiervoor nog onze fantasie al hoewel de waarheid interessanter was geweest.