Leiden | 't Gangetje

Bron: Reginoaal Archief Leiden PV8361.6

Hoekpanden zijn in stedebouwkundig opzicht vaak erg interessant. Zij markeren soms niet alleen straten of bouwblokken, maar kunnen ook duidelijke overgangen zijn tussen verschillende wijken of gebieden. Het pand op de hoek van de Breestraat en het Gangetje is zo’n voorbeeld. Het markeert niet alleen de entree naar het winkelgebied in het centrum, maar vormt ook de toegang tot een van de oudste delen van Leiden, gezien vanuit het zuidwesten. Opvallend is dat de zijgevel qua architectuur en materialen sterk afwijkt van de voorgevel. De voorgevel past in het totaalbeeld van de Breestraat. Door de toegepaste ornamentiek lijkt het veel ouder dan het werkelijk is. De zijgevel daarentegen is strak en sober en maakt daardoor een veel jongere indruk.

Bron: Reginoaal Archief Leiden GN004082

Uit onderzoek in het regionaal archief blijkt dat er oorspronkelijk een andere woning stond en dat het huidige hoekpand geen hoekpand was, maar een ‘gewone’ rijtjeswoning. De oorspronkelijke hoekwoning werd eind 1926 aangekocht door de gemeente, samen met de andere panden aan het Gangetje, omdat “hiermee een behoorlijke oplossing kan worden gegeven aan de verkeersmoeilijkheden, welke thans in deze omgeving en in het naast bij gelegen gedeelte van de Hoogewoerd worden ondervonden. Immers kan een goede verbinding tot stand worden gebracht naar de Hooigracht en de Hogelandsekerkgracht en verder naar de hierop aansluitende straten waardoor o.a. ook het verkeer op de Hoogewoerd zal worden ontlast”.

Op 14 juni 1928 werd begonnen met het slopen

Bron: Reginoaal Archief Leiden GN000292

van de panden en op 21 juli werd het “Gangetje” met vlaggen en fanfares geopend. Maar het duurde nog zeker twee jaar voor er eindelijk overeenstemming werd bereikt om een nieuwe zijgevel te bouwen. In 1937 is het Gangetje overkluisd en de Karnemelksbrug verbreed. Of dat de situatie echt verbeterd heeft, is maar de vraag. In diezelfde periode werd het Levendaal gedempt met de bedoeling het verkeer te ontlasten via de Hooigracht en de Langegracht.

Tegenwoordig herleeft het water weer in Leiden. De toename van pleziervaartuigen en het terugdringen van gemotoriseerd verkeer in de binnenstad lijkt een probleem als tweerichtingsverkeer te worden.

bronnen: Reginaal atchiel Leiden / gemeentenberichten / krantenartikelen van o.a. LeidschdagbladNieuwe Leidsche courant 

Jesse's arkel

Dat er verschillen waren tussen de huidige wet en regelgeving  en die uit ca. 1900 bewijst de ingebruikname van de erker wel, van cafe-restaurant “In den Vergulden Turk”. 

M.H. van Waveren, bierbrouwer in Leiden en eigenaar van het biermerk ‘de Posthoorn’ kocht het pand in 1899. De verbouwing werd uitgevoerd onder de bekende leidse architect H.J. Jesse. Zijn ontwerp van erker aan de eerste verdieping werd door vele mensen gezien als vandalisme. Jesse kreeg in eerste instantie nog goedkeuring voor zijn plannen. Echter liepen de gemoederen zo hoog op dat het gemeente bestuur op de dag van de opening weigerde een vergunning af te geven voor de in gebruikname van het restaurant. De vergunning zal alleen worden afgegeven indien kon worden aangetoond dat de draagvermogen van de metalen constructie dat Jesse had toegepast voldoende zou zijn. Aangezien de tijd drong was er geen tijd meer om zandzakken naar boven te brengen of water in kruiken te gieten. Op zaterdag ochtend 26 mei 1900, de dag van de opening namen onder toeziend oog van burgemeester en wethouders en de “bouwpolitie”, 100 mensen in de erker en 100 mensen op de erker plaats. Het scheen die week feest te zijn in de stad en was het niet moeilijk mensen te werven voor een paar kwartjes en een glas bier.

De proef was ruimschoots geslaagd. Van de toegestane 1 centimeter doorbuiging bleek het midden maar vier millimeter door te buigen en de zijkanten nul.  Wat de gevolgen zouden zijn geweest als het staal zou bezwijken....

In 1980 werd de voorgevel (deels) gerestaureerd door Kirch, Blansjaar, Louwers en Timmers architecten, waarbij de pui op de begane grond en de erker van Jesse worden verwijderd.